" ಶ್ರೀ ಹನುಮಂತ ದೇವರ ಜನುಮದಿನ ಶುಭಾಶಯಗಳು "
" ಶ್ರೀ ಮುಖ್ಯಪ್ರಾಣ ಒಂದು ಚಿಂತನೆ "
ರಚನೆ : ಆಚಾರ್ಯ ನಾಗರಾಜು ಹಾವೇರಿ
ಸಂಜೀವರಾಯ ನಿನ್ನಂಘ್ರಿ -
ಯುಗ್ಮವ ತೋರೋ ।
ಅಂಜನೀ ಕಂದ ಹನು-
ಮಂತರಾಯಾ ।। ಪಲ್ಲವಿ ।।
ಅಂಚಿಗಮನನೇ
ಬ್ರಹ್ಮ ಪದಾರ್ಹನೇ ।
ಅಂಚಿವಾಹನನೇ ಸಲಹೋ
ಕುಂತೀ ಸುತಾ ।। ಚರಣ ।।
ಮಧ್ಯಾಲಯಜ ಮಧ್ಯ-
ಸಿಂಧೂರವದನ ಪ್ರಿಯಾ ।
ಸೂತ್ರನಾಮಕ ಸೂತ್ರ -
ನೀನೇ ಜೀವರಿಗೆಲ್ಲಾ ।। ಚರಣ ।।
ವೇದವ್ಯಾಸ ವೇಂಕಟನಾಥನ ಸುತನೇ ।
ಮುದತೀರ್ಥರೆಂದು ಖ್ಯಾತಿಯ -
ಪಡೆದೋ ಜಗದೊಳು ।। ಚರಣ ।।
****
" ವಿವರಣೆ "
ಸಂಜೀವ = ಪ್ರಾಣದಾತ
ಸಂಜೀವರಾಯ = ಶ್ರೀ ಆಂಜನೇಯ ದೇವರು
ಅಂಚಿಗಮನ = ಶ್ರೀ ವಾಯುದೇವರು
ಅಂಚಿವಾಹನ = ಹಂಸವಾಹನ
" ಮಧ್ಯಾಲಯಜ "
ಶ್ರೀ ಮಧ್ಯಗೇಹ ಭಟ್ಟರ ಪುತ್ರರಾದ.....
" ವಿಶ್ವಗುರು ಶ್ರೀಮನ್ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರು "
ಸೂತ್ರ = ಶ್ವಾಸ
ಲೋಕ ಕಂಟಕರಾದ ರವಾಣಾದಿ ರಾಕ್ಷಸರ ಸಂಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಅವತರಿಸಿದ ಸೀತಾಪತಿ ಶ್ರೀ ರಾಮಚಂದ್ರದೇವರ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲೂ ಇದ್ದು ಅಮೋಘ ರೀತಿಯಿಂದ - ಜ್ಞಾನಪೂರ್ಣರಾದ ಅಂತೆಯೇ ಶ್ರೀ ಹನುಮಂತದೇವರೆಂದು ಪ್ರಖ್ಯಾತರಾಗಿ ಸೇವೆ ಮಾಡಿದರು.
ಕಂಸ ಶಿಶುಪಾಲಾದಿ ದೈತ್ಯರನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿ ಭೂಭಾರ ಹರಣಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ಶಿಷ್ಟ ರಕ್ಷಣ ಪೂರ್ವಕ ಧರ್ಮ ಸಂಸ್ಥಾಪನೆಗಾಗಿ ಅವತರಿಸಿದ ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣನನ್ನು - ಯುದ್ಧಾದಿ ಅನಿತರ ಸಾಧಾರಣ ಭಯಂಕರ ಕೃತಿಗಳಿಂದ ಶ್ರೀ ಭೀಮಸೇನ ರೂಪದಿಂದ ಸಂತೋಷಗೊಳಿಸಿದರು.
ಮಧುನಾಮಕ ದೈತ್ಯನಿಗೆ ಶತ್ರುವಾದ ಶ್ರೀ ವೇದಾವ್ಯಾಸೋsಭಿನ್ನ ಶ್ರೀ ಹರಿಯ ಸತ್ತತ್ತ್ವ ಪ್ರಸಾರದಲ್ಲಿ ನಾಯಕರಾದ -
ಅಂದರೆ.....
ಶ್ರೀ ಮನ್ವೇದವ್ಯಾಸ ಪ್ರಣೀತ ಬ್ರಹ್ಮಮೀಮಾಂಸಾ ಶಾಸ್ತ್ರಕ್ಕೆ ಹಾಗೂ ಅವರಿಗೆ ಸಮ್ಮತವಾದ ಭಾಷ್ಯಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿ ಅವರ ಅಪ್ಪಣೆಯಂತೆ ಆ ಬ್ರಹ್ಮ ಮೀಮಾಂಸಾ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರಸಾರ ಕಾರ್ಯದ ನಾಯಕರಾದ - ಆನಂದಪ್ರದ ಶಾಸ್ತ್ರ ಪ್ರವರ್ತಕರಾದ್ದರಿಂದ " ಶ್ರೀಮನ್ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯ " ರೆಂಬ ಅನ್ವರ್ಥಕ ನಾಮದಿಂದ ಸೇವಿಸಿದ - ಮಂಗಳಕರ ಮತಿಗಳಾದ ವೇದಾಭಿಮಾನಿನಿಯಾದ ಶ್ರೀ ಭಾರತೀದೇವಿಯರ ಪತಿಗಳೇ ಶ್ರೀ ವಾಯುದೇವರು.
ಸ್ವಾಮೀ!
ನೀವು ಪುಂಡರೀಕಾಕ್ಷನೂ - ಸುರಪಕ್ಷಪಾತಿಯೂ - ಪರಮ ಪುರುಷೋತ್ತಮನಾದ ಶ್ರೀ ವಾಸುದೇವನ ಕುಡಿನೋಟದಿಂದ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕರಿಸಿಕೊಂಡ ಸಕಲ ಪುರುಷಾರ್ಥವುಳ್ಳವರೂ - ಯಾವಾಗಲೂ ನೀವು ಮುಕ್ತಿಯೋಗ್ಯ ಸಜ್ಜನರ ಹಿತವನ್ನು ಬಯಸಿ ಅವರಿಗೆ ಬೆಮ್ಬಳರಾಗಿದ್ದೀರಿ.
" ವಿಷ್ಣುರ್ಹಿ ದಾತಾ ಮೊಕ್ಷಸ್ಯ
ವಾಯುಸ್ತು ತದನುಜ್ಞಯಾ "
ಎಂಬ ಪ್ರಮಾಣ ಭಾವ ಇಲ್ಲಿ ಸೂಚಿತವಾಗಿದೆ.
ದಕ್ಷ ಪ್ರಜಾಪತಿಯ ಗರ್ವಹರಣ ನಿಪುಣರಾದ - ವಿಷಮಾಕ್ಷರಾದ ಶ್ರೀ ರುದ್ರದೇವರನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಿದ ಮಹಾನುಭಾವರು ನೀವು ( ಶ್ರೀ ವಾಯುದೇವರು ).
ಇಲ್ಲಿ..
" ವಾಯುರಸ್ಮಾಉಪಾಮಂಥತ್ಬಿನಿಷ್ಟಸ್ಮಾಕುನನ್ನಾಮ ಕೇಶಿ ವಿಷಸ್ಯ ಮಾತ್ರೇಣ ಯದ್ರುದ್ರೇಣಪಿಬತ್ಸಹ "
ಎಂಬ ಶ್ರುತಿ ಪ್ರತಿಪಾದ್ಯವಾದ ಮಹಿಮೆ ಸೂಚಿತವಾಗಿದೆ.
ಅಂದರೆ......
ಅಮೃತ ಮಥನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕಾಲಕೂಟ ವಿಷವು ಉದಯಿಸಿದಾಗ ಅದರ ತಾಪ - ಕಷ್ಟಗಳನ್ನು ಸಹಿಸಲಾಗದೇ ದೇವತೆಗಳು ತಲ್ಲಣಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಗ ನೀವೇ ( ಶ್ರೀ ವಾಯುದೇವರೇ ) ಆ ಕಾಲಕೂಟ ವಿಷವನ್ನು ಪಾನ ಮಾಡಿ - ಉಳಿದ ಸ್ವಲ್ಪ ಭಾಗವನ್ನು ಕರದಿಂದ ಮಥಿಸಿ - ಅದರ ತೀವ್ರತೆಯನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿ ಶ್ರೀ ರುದ್ರದೇವರಿಗೆ ಕೀರ್ತಿ ಬರಲೋಸುಗ ಅವರಿಗೆ ಅದನ್ನು ಕೊಟ್ಟು - ಶ್ರೀ ರುದ್ರದೇವರನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಿದಿರಿ ಎಂದು ಶ್ರುತಿಯು ಸ್ತೋತ್ರ ಮಾಡಿರುವ ವಿಚಾರವು ಇಲ್ಲಿ ಸೂಚಿತವಾಗಿದೆ.
ಇಂತು ಮಹಾ ಮಹಿಮೋಪೇತರಾದ ಶ್ರೀ ಪವಮಾನರೇ!
ಸೃಷ್ಟಿ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮೀ ಪತಿಯಾದ ಶ್ರೀಮನ್ನಾರಾಯಣನು ಮೊದಲು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಸೃಜಿಸಿದನು.
ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ನೀವು.....
" ಜಗತ್ತ್ರಾಣೋ ಜ್ಯೇಷ್ಠಪುತ್ರಃ "
ಅಂದರೆ.......
ಶ್ರೀ ಹರಿಯ ಜ್ಯೇಷ್ಠ ಪುತ್ರರೆಂದು ಸರ್ವರಿಂದಲೂ ವಂದ್ಯರಾಗಿದ್ದೀರಿ.
ಅಂಥಾ ಮಹಾ ಮಹಿಮರಾದವರೇ ಶ್ರೀ ಪಾವನ ಪವಮಾನರು!
" ಸರ್ವ ಗುಣ ಭರಿತರು "
ಶ್ರೀ ವಾಯುದೇವರು ಹನುಮ - ಭೀಮ - ಮಧ್ವಾವತಾರಗಳಲ್ಲೂ ಸಕಲ ಗುಣ ಭರಿತರು ಎಂಬುದನ್ನು ಈ ಕೆಳಗಿನ " ಮಹಾಭಾರತ ತಾತ್ಪರ್ಯ ನಿರ್ಣಯದ 2 / 149, 158, 159 ಶ್ಲೋಕ " ಗಳನ್ನು ಅವಲೋಕಿಸಿದರೆ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ.
ಜ್ಞಾನೇ ವಿರಾಗೇ ಹರಿಭಕ್ತಿಭಾವೇ
ಧೃತಿಸ್ಥಿತಿ ಪ್ರಾಣಬಲೇಷು ಯೋಗೇ ।
ಬುದ್ಧೌ ಚ ನಾನ್ಯೋ ಹನುಮತ್ಸಮಾನಃ
ಪುಮಾನ್ ಕದಾಚಿತ್ ಕ್ವಚ ಕಶ್ಚನೈವ ।।
ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನ ವಿಷ್ಣುಭಕ್ತೌ ಸ್ಥೈರ್ಯೇ
ಧೈರ್ಯೇ ಪರಾಕ್ರಮೇ ।
ವೇಗೇ ಚ ಲಾಘವೇ ಚೈವ
ಪ್ರಲಾಪಸ್ಯ ಚ ವರ್ಜನೆ ।।
ಭೀಮಸೇನ ಸಮೋ ನಾಸ್ತಿ
ಸೇನಯೋರುಭಯೋರಪಿ ।
ಪಾಂಡಿತ್ಯೇ ಚ ಪಟುತ್ವೇ ಚ
ಶೂರತ್ವೇsಪಿ ಬಲೇsಪಿ ಚ ।।
" ಹನುಮಾನ್ ಶಬ್ದಾರ್ಥ "
ಮತ್ಕರೋತ್ಸೃಷ್ಟವ್ರಜೇಣ
ಹನುರಸ್ಯ ಯಥಾsಹತಃ ।
ನಾಮ್ನಾ ವೈ ಕಪಿಶಾರ್ದೂಲೋ
ಭವಿತಾ ಹನುಮಾನಿತಿ ।।
" ಹನುಮಂತ "
ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಇನ್ನೊಂದು ರೀತಿಯಿಂದ ನೋಡಬಹುದು.
ಹನುಮಾನ್ ಶಬ್ದಕ್ಕೆ....
" ಹನುರಸ್ಯ ಅಸ್ತೀತಿ ಹನುಮಾನ್ "
ಎಂದು ವಿಗ್ರಹ.
" ಹನು " ಎಂಬುದಕ್ಕೆ.....
" ಹನ್ ಹಿಂಸಾಗತ್ಯೋಃ " ಎಂಬ ಧಾತು ಪಾಠದಂತೆ.
" ಗತಿ " ಎಂದೂ......
" ಹನುಮಾನ್ " ಎಂದರೆ " ಗತಿಮಾನ್ " ಎಂದರ್ಥ.
" ಗತಿ " ಎಂದರೆ " ಜ್ಞಾನ.
" ಯೇ ಗತ್ಯರ್ಥಕಾಃ ತೇ ಜ್ಞಾನಾರ್ಥಕಾಃ "
ಆದ್ದರಿಂದ " ಹನುಮಾನ್ " ಎಂದರೆ " ಜ್ಞಾನವನ್ " ಎಂದರ್ಥ.
ಜ್ಞಾನ ಎಂಬುದು ವಿಷ್ಣು ಭಕ್ತ್ಯಾದಿ ಇತರ ಸರ್ವ ಗುಣಗಳಿಗೂ ಉಪಲಕ್ಷಕ.
ಆದುದರಿಂದ " ಹನುಮಾನ್ " ಎಂಬುದಕ್ಕೆ " ಜ್ಞಾನಾದಿ ಸರ್ವ ಗುಣವಾನ್ " ಎಂದೇ ಅರ್ಥ.
ಈ ವಿಷಯವನ್ನು " ಐತರೇಯೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯ " ದಲ್ಲಿ..
" ಹನು ಶಬ್ದೋ ಜ್ಞಾನವಾಚೀ
ಹನುಮಾನ್ ಮತಿಶಬ್ದಿತಃ "
" ಪ್ರಾಣ ಶಬ್ದಾರ್ಥ "
" ಪ್ರಾಣ " ಎಂದರೆ......
ಸಕಲೇಂದ್ರಿಯಗಳ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನೂ ನಡೆಸಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುವರು.
ಈ ವಿಷಯವನ್ನು " ಐತರೇಯೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯ " ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದೆ.
ಪ್ರಕರ್ಷೇಣ ಆನಯತಿ ಚೇಷ್ಟಯತಿ
ತತ್ತದಿಂದ್ರಿಯ ವ್ಯಾಪಾರಾನ್ ಕಾರಯತೀತಿ
ಪ್ರಾಣಃ ಆನ ಚೇಷ್ಟಾಯಮ್ ।।
ಶರೀರವನ್ನು ಬದುಕುವಂತೆ ಮಾಡುವವರಾದ್ದರಿಂದಲೂ " ಪ್ರಾಣ " ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವವರು.
" ಪ್ರಾಣಃ "
ಪ್ರಕರ್ಷೇಣ ಆನಯತಿ ಜೀವಯತೀತಿ ಪ್ರಾಣಃ ಅನ ಪ್ರಾಣನೇ ।।
ಪೂರ್ಣಾನಂದ ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ....
ಆಣಾ = ಭಾರತೀ.
ಅವಳಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸುಖವುಳ್ಳವರಾದ್ದರಿಂದ ವಾಯು ಪ್ರಾಣಃ.
ಣ ಇತ್ಯೇವ ಹ್ಯಾನಂದಃ
ಸಮುದೀರಿತಃ ।
ಆಣಾ ಸರಸ್ವತೀ ಪ್ರೋಕ್ತಾ
ತತ್ಪ್ರಕೃಷ್ಟೋ ಸುಖತ್ವತಃ ।।
ಪ್ರಾಣ ಇತ್ಯುಚ್ಯತೇ ವಾಯುಃ
ಇತಿ ತತ್ತ್ವವಿವೇಕ - ಛಾಂದೋಗ ಉಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯ!!!
" ಬಲ " ರೂಪರಾದುದರಿಂದಲೂ ವಾಯು " ಪ್ರಾಣಃ " ಪ್ರಾಣಃ ಬಲಂ ತದಭಿಮಾನಿತ್ವಾತ್ ಪ್ರಾಣಃ ।।
" ಪ್ರಾಣ " ಎಂದರೆ ಉಳಿದ ಇಂದ್ರಿಯಾಭಿಮಾನಿಗಳೂ ಆಗುವರೆಂಬ ಕಾರಣದಿಂದ- ಅವರಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆಯನ್ನೂ ಮತ್ತು ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯನ್ನೂ ತಿಳಿಸಲು ಶ್ರೀ ವಾಯುದೇವರನ್ನು ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳಲ್ಲಿ " ಮುಖ್ಯಪ್ರಾಣ " ಯೆಂತಲೂ - ಪ್ರಾಣಾಗ್ನಿ " ಯೆಂತಲೂ ಉಲ್ಲೇಖಿತವಾಗಿವೆ.
ಶರೀರ ಪ್ರಾಣಗತವಾಗಿರುವಾಗ ನಮ್ಮೆಲ್ಲರಿಗೂ ಬಿರುದು ಬಾವಲಿಗಳು.
ಆದರೆ ಪ್ರಾನವಶ ತಪ್ಪಿದರೆ " ಬಿದಿರೇ " ಗಟ್ಟಿ.
ಕಾರಣ ಎಲ್ಲರ ಶರೀರಕ್ಕೂ ಎರಡಕ್ಷರದ " ಪ್ರಾಣ " ಬಿರುದೇ ಮುಖ್ಯ.
ಆದ್ದರಿಂದ ಶ್ರೀ ಪ್ರಾಣರನ್ನು " ಶ್ರೀ ಮುಖ್ಯಪ್ರಾಣ " ರೆಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.
" ಶ್ರೀ ಮುಖ್ಯಪ್ರಾಣದೇವರ ಕಾರುಣ್ಯವೇ ಮೋಕ್ಷದ ಮೂಲ "
" ಸ ವೇದೈತ್ಯಾತ್ ಪರಮಂ ಬ್ರಹ್ಮಧಾಮ "
ಎಂಬುದಾಗಿ " ಅಥರ್ವಣೋಪನಿಷತ್ " ಶ್ರೀ ಮುಖ್ಯಪ್ರಾಣದೇವರ ಅನುಗ್ರಹಪಾತ್ರರಿಗೆ ಮಾತ್ರವೇ ಶ್ರೀ ಹರಿಯ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವೆಂದು ಸ್ಫುಟವಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದೆ.
ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಜೀವೋತ್ತಮರಾದ ಶ್ರೀ ಮುಖ್ಯಪ್ರಾಣದೇವರ ಮಹಿಮೆಯ ಅರಿವು ಮತ್ತು ಉಪಾಸನೆ ಅರಿಷ್ಟ ನಿವಾರಕ ಹಾಗೂ ಸಕಲ ವಿಧ ಮಂಗಲಕಾರಕ. ವೇದಾ - ಶಾಸ್ತ್ರ - ಸರ್ವಮೂಲ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ " ಪ್ರಾಣರ " ಮಹಿಮೆ ಅಪಾರವಾಗಿ ವರ್ಣಿತವಾಗಿವೆ.
****
